Ontwerp en innovatie in tijden van schaarste
In economische termen verwijst het begrip schaarste naar een markt waarin de vraag het aanbod overstijgt. Daarnaast heeft de consumptiemaatschappij een ander type schaarste gecreëerd: namelijk het idee dat de behoeften van de hedendaagse consument nooit volledig kunnen worden bevredigd. De crisis lijkt nu af te rekenen met dat perspectief, en de roep om een alternatieve benadering van schaarste wordt luider.
Designing Scarcity wil een platform bieden aan kunstenaars, vormgevers, architecten en gebruikers voor wie schaarste geen beperking vormt, maar eerder kansen biedt voor een alternatieve werkwijze. De ontwerpstrategieën die door deze groep worden ingezet, zijn te ordenen onder dertien verschillende noemers, waaronder substitutie, reparatie, zelfvoorziening en informeren.
Deze ontwerpstrategieën zijn van alle tijden. In de afgelopen eeuw zijn deze goed te herkennen in de ontwerpen die tijdens en vlak na de twee wereldoorlogen werden gemaakt, maar ook in werk uit de jaren ‘70 en de huidige tijd. Voor elk onderdeel van de tentoonstelling zijn zowel historische voorbeelden (onder meer uit het archief van Het Nieuwe Instituut) als hedendaagse projecten geselecteerd. De Nederlandse context vormt hierbij de rode draad. De diversiteit aan disciplines (architectuur, stedenbouw, vormgeving, mode, etc.) en ontwerpers (professionals én amateurs) wordt zonder hiërarchie gepresenteerd. Elke oplossing, elk object of concept toont op eigen wijze de kracht van schaarste als bron voor innovatie.
Designing Scarcity laat bijvoorbeeld zien hoe er in periodes van schaarste altijd alternatieven zijn gevonden voor materialen en grondstoffen. Het recente project Insect Farm van Atelier Van Lieshout schetst een toekomstscenario met insecten als voedzame, ecologisch verantwoorde en kostenefficiënte voedselbron. Lisa Ma bekijkt met Human Invasive Interaction oprukkende, schadelijke plant- en diersoorten zoals de Canadese gans als nieuwe bron van voedsel in plaats van als overlast. Een herwaardering van reparatie wordt geïllustreerd met het multifunctionele gereedschap Sugru, een duurzaam en kneedbaar siliconenrubber dat bruikbaar is voor reparaties van verschillende soorten objecten. Een voorbeeld uit de categorie zelfvoorziening is The Whole Earth Catalog van Stewart Brand uit 1968. Deze catalogus werd uitgebracht als een overlevingsgids voor de bewoners van de planeet aarde. De strategie van informeren als aanzet tot DIY (Do It Yourself) wordt onder meer geïllustreerd met plannen en handleidingen van Gerrit Rietveld en Enzo Mari om zelf meubels te maken, en het opendesignsysteem OpenStructures van Thomas Lommée.
Design Academy Eindhoven is partner in Designing Scarcity.
